YARGI
1. Cumhurbaşkanının yargıya ilişkin görev ve yetkileri nelerdir?
· Anayasa Mahkemesi üyelerini,
· Danıştay üyelerinin dörtte birini,
· Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı Vekilini,
· Askeri Yüksek İdare Mahkemesi üyelerini,
· Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerini seçmek
2. Görüşülmekte olan bir dava hakkında yasama meclisine karşı getirilen yasaklar nelerdir?
· Yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz, görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaz.
3. Hakimlik ve savcılık teminatı nedir?
· Hakimler ve savcılar azlolunamaz.
· Anayasa’da gösterilen yaştan önce emekliye ayrılamaz.
· Bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun kılınamaz.
4. Hakim ve savcılar kaç yaşına kadar hizmet görürler?
· 65 yaşına kadar hizmet görürler.
5. Hakim ve savcılar idari görevleri yönünden kime bağlıdırlar?
· Adalet Bakanlığı’na bağlıdırlar.
6. Hakim ve savcı olup da adalet hizmetindeki idari görevlerde çalışanların statüsü nedir?
· Bunlar da hakim ve savcılar hakkındaki hükümlere tabidirler.
7. Mahkemelerde duruşmalar nasıl yapılır?
· Herkese açık olarak yapılır.
8. Devlet Güvenlik Mahkemeleri ne zaman kaldırılmıştır?
· 07.05.2004 tarih ve 5170 sayılı kanunla kaldırılmıştır.
9. Anayasa Mahkemesi kaç üyeden kurulur?
· 11 asıl ve 4 yedek üyeden kurulur.
10. Anayasa Mahkemesi üyelerini kim seçer?
· Cumhurbaşkanı seçer.
11. Anayasa Mahkemesi üyeleri nereden seçilir?
· 2 asıl ve 2 yedek üye Yargıtay, 2 asıl ve 1 yedek üye Danıştay, 1 asıl üye Askeri Yargıtay, 1 asıl üye Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, 1 asıl üye Sayıştay, 1 asıl üye Yükseköğretim Kurumu’nun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumları öğretim üyeleri içinden, 3 asıl ve 1 yedek üye üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasından seçilir
12. Anayasa Mahkemesi’nin görev ve yetkileri nelerdir?
· Kanunların, KHK’lerin ve TBMM iç tüzüğünün Anayasa’ya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetlemek
· Siyasi partilerin mali denetimlerini yapmak
· Yüce Divan görevi (Anayasa Mahkemesi, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi başkan ve üyelerini, başsavcılarını, cumhuriyet başsavcı vekilini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar.)
· Yüce Divan, cumhurbaşkanını yalnızca vatana ihanet suçundan dolayı yargılayabilir.
· Milletvekilliği düşürülen veya dokunulmazlığı kaldırılan milletvekilinin itirazını görmek
· Siyasi parti kapatma davalarını görmek.
13. Anayasa Mahkemesi karar verme nisabı nedir?
· Anayasa Mahkemesi, başkan ve 10 üye ile toplanır, salt çoğunluk ile karar verir.
14. Anayasa değişikliklerinde iptale ve siyasi parti davalarında kapatılmaya karar verilebilmesi için gerekli olan oy nisabı nedir?
· 11 asıl üyenin 7’sinin oyu gereklidir ya da 3/5 oy çoğunluğudur.
15. Anayasa Mahkemesi’ne iptal davası açma hakkı kimlere aittir?
· Cumhurbaşkanı
· İktidar ve ana muhalefet partisi meclis grupları
· TBMM üye tam sayısının en az 1/5 tutarındaki üyelere aittir.
16. İktidarda birden fazla siyasi partinin bulunması halinde, iptal davası açma hakkı bunlardan hangisine aittir?
· En fazla üyeye sahip olan partiye aittir.
17. Anayasa Mahkemesi kanunları hangi bakımdan denetler ve bu usul nasıldır?
· Şekil ve esas bakımından denetler. Kanunların şekil bakımından denetlenmesi, son oylamanın öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığına göre denetler.
18. Anayasa Mahkemesi, anayasa değişikliklerini esas bakımından denetleyebilir mi?
· Hayır, sadece şekil bakımından denetleyebilir. Burada teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususlarına bakar.
19. Anayasa değişikliklerinin denetimi hangi bakımdan ve kim tarafından istenir?
· Şekil bakımından istenir. Bunu cumhurbaşkanı, TBMM üyelerinin 1/5’i ister.
20. Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren 10 gün geçmesi halinde şekil bozukluğuna dayalı iptal davası açılabilir mi?
· Hayır, açılamaz.
21. Kanunların, KHK’lerin şekil ve esas bakımından denetlenmesi kaç gün içinde istenir?
· Resmi Gazete’de yayım tarihinden başlayarak 60 gün içinde istenir.
22. Anayasa Mahkemesi’nin işin esasına girerek verdiği ret kararının Resmi Gazete’de yayımlanmasından sonra kaç yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün anayasaya aykırılığı ileri sürülemez?
· 10 yıl
23. Anayasa Mahkemesi bir kanun veya KHK’nin tamamını veya bir hükmünü iptal ederken yeni bir uygulamaya yol açabilir mi?
· Kanun koyucu gibi hareketle yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemez.
24. Anayasa Mahkemesi kanun, KHK veya TBMM iç tüzüğü ya da bunların hükümlerini iptal ederse bu hüküm ne zaman yürürlüğe girer? Yürürlük süresi uzatılabilir mi?
· İptal kararının Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer. İptal hükmünün yürürlüğü, 1 yılı geçmeyecek şekilde uzatılabilir.
25. Anayasa Mahkemesi kararları geriye yürür mü?
· İptal kararları geriye yürümez.
26. Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcılığı nedir?
· Yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzel kişileri bağlar.
27. Yargıtay’ın görevleri nelerdir?
· Adliye mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir adli yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir.
· Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.
28. Yargıtay üyeleri kimler arasından seçilir?
· Birinci sınıfa ayrılmış adli yargı hakim ve cumhuriyet savcıları ile bu meslekten sayılanlar arasından seçilir.
29. Yargıtay üyelerini kim seçer?
· Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu seçer.
30. Yargıtay cumhuriyet başsavcısı ile cumhuriyet başsavcı vekilini kim seçer?
· Cumhurbaşkanı seçer.
31. Yargıtay cumhuriyet başsavcısı ile cumhuriyet başsavcı vekili kaç yıl görev yapar?
· 4 yıl görev yapar.
32. Danıştay’ın görevleri nelerdir?
· İdari mahkemelerce verilen ve kanunun başka bir idari yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir.
· Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.
· Başbakan ve Bakanlar Kurulu’nca gönderilen kanun tasarıları hakkında görüş bildirir.
· Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında 2 ay içinde düşüncesini bildirir.
· Tüzük tasarılarını inceler.
· İdari uyuşmazlıkları çözer.
33. Tüzüklerin iptaline ilişkin davalara kim bakar?
· Danıştay
34. Danıştay üyelerini kim seçer?
· ¾’ünü Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, ¼’ünü cumhurbaşkanı seçer.
35. Danıştay üyeleri kimler arasından seçilir?
· Birinci sınıfa ayrılmış idari yargı hakim ve savcıları ile bu meslekten sayılanlar arasından,
· Nitelikleri kanunda belirtilen görevliler arasından seçilir.
36. Uyuşmazlık Mahkemesi’nin görevi nedir?
· Adli, idari ve askeri yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmektir.
37. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun başkanı kimdir?
· Adalet bakanıdır.
38. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerini kim seçer ve nasıl seçilir?
· Kurulun başkanı adalet bakanıdır. Adalet Bakanlığı müsteşarı Kurul’un tabii üyesidir. Kurulun 3 asıl ve 3 yedek üyesi Yargıtay Genel Kurulu’nun, 2 asıl ve 2 yedek üyesi Danıştay Genel Kurulu’nun kendi üyeleri arasından, her üyelik için gösterecekleri 3’er aday içinden cumhurbaşkanınca 4 yıl için seçilir.
39. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu kararlarına karşı nereye itiraz edilir?
· Kurul kararlarına karşı yargı yolu kapalıdır. Başka hiçbir yere başvurulamaz.
40. Sayıştay kararlarına karşı idari yargı yoluna başvurulabilir mi?
· Hayır, başvurulamaz.
41. Vergi, benzeri mali yükümlülükler ve ödevler hakkında Danıştay ile Sayıştay kararları arasındaki uyuşmazlıklarda hangisinin kararı esas alınır?
· Danıştay’ın kararı esas alınır.
42. Sayıştay’ın görevleri nelerdir?
· Merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarının bütün gelir ve giderleri ile mallarını TBMM adına denetlemek ve sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlamak
· Kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini yapmak
· Mahalli idarelerin hesap ve işlemlerinin denetimi ve kesin hükme bağlanması.
43. 10 yıl yasağı nedir?
· Anayasa Mahkemesi’nin işin esasına girerek verdiği ret kararının Resmi Gazete’de yayımlanmasından sonra 10 yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün Anayasa’ya aykırılığı iddiasıyla tekrar başvuruda bulunulamaz.
· Anayasa Mahkemesi’nin kararları kesindir. İptal kararları, gerekçesi yazılmadan açıklanamaz.
· Anayasa Mahkemesi bir kanun veya KHK’nin tamamını veya bir hükmünü iptal ederken kanun koyucu gibi hareketle yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemez.
· İptal kararları geriye yürümez.
· Gereken hallerde Anayasa Mahkemesi iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi 1 yıla kadar erteleyebilir.
44. Somut norm denetimi nedir?
· Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak bir kanun veya KHK’nin hükümlerini Anayasa’ya aykırı görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa, Anayasa Mahkemesi’nin bu konuda vereceği karara kadar davayı geri bırakır.
· Mahkeme, Anayasa’ya aykırılık iddiasını ciddi görmezse bu iddia, temyiz merciince esas hükümle birlikte karara bağlanır.
· Anayasa Mahkemesi, işin kendisine gelişinden başlamak üzere 5 ay içinde kararını verir ve açıklar. Bu süre içinde karar verilmezse mahkeme davayı yürürlükteki kanun hükümlerine göre sonuçlandırır. Ancak Anayasa Mahkemesi’nin kararı, esas hakkındaki karar kesinleşinceye kadar gelirse mahkeme buna uymak zorundadır.
45. Hangi yargı organları yüksek mahkeme niteliğindedir?
· Anayasa Mahkemesi
· Yargıtay
· Danıştay
· Askeri Yargıtay
· Askeri Yüksek İdare Mahkemesi
· Uyuşmazlık Mahkemesi
· Sayıştay
46. Hangi yargı organı yüksek mahkeme niteliğinde değildir?
· Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu
47. Hangi düzenleyici işlemlere karşı Anayasa Mahkemesi’nde iptal davası açılabilir?
· Kanun, KHK ve TBMM içtüzüğü
48. Hangi işlemler yargı denetimi dışında tutulmuştur?
· Yüksek Askeri Şura kararları
· Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler
· Sıkıyönetim komutanının kararları
· Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu kararları
· Memura verilen uyarma ve kınama cezaları
49. Anayasaya aykırılığın diğer mahkemelerde ileri sürülüp Anayasa Mahkemesine gelebilmesi için hangi şartlar öngörülmüştür?
· Aykırılık iddiasının bir mahkemede ileri sürülmesi
· Aykırılık iddiasının görülmekte olan bir davada ileri sürülmesi
· Aykırılık iddiasının davada uygulanacak düzenleme hakkında olması
· Aykırılık iddiasının mahkemece ciddi görülmesi veya doğrudan doğruya mahkemenin aykırılık kanısına varması
50. Anayasa Mahkemesi, anayasaya aykırılık iddiasının diğer mahkemelerde ileri sürülmesi ile önüne gelen işi beş ay içinde çözmezse davaya bakan mahkeme kararını neye göre verir?
· 1982 Anayasasının 152/3. maddesine göre davaya bakan mahkeme düzenlemenin anayasaya aykırılığı kanısında olsa da mevcut düzenlemeyi uygular.
YARGI BİLGİ NOTLARI
· Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemeler ve hakimlere emir ve talimat veremez, genelge gönderemez, tavsiye ve telkinde bulunamaz.
· Görülmekte olan bir dava hakkında Yasama Meclisi’nde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz, görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaz.
· Hakimler ve savcılar kanunda belirtilenlerden başka resmi ve özel hiçbir görev alamazlar.
YARGI ORGANLARI
ANAYASA MAHKEMESİ:
· Yargıtay’dan 2 asıl, 2 yedek
· Danıştay’dan 2 asıl, 1 yedek
· Askeri Yargıtay’dan 1 asıl
· Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nden 1 asıl
· Sayıştay’dan 1 asıl
· YÖK üyesi olmamak şartıyla yükseköğretim kurumları üyesi 1 asıl
· Üst kademe yöneticileri, avukatlardan 3 asıl, 1 yedek olmak üzere 11 asıl, 4 yedek üyeden oluşur.
Anayasa Mahkemesi, Anayasa değişikliklerini;
· Esas bakımından denetleyemez.
· Şekil bakımından denetleyebilir.
· Cumhurbaşkanı ve TBMM üye tam sayısının 1/5’i kanunun Resmi Gazete’de yayımlanmasından itibaren 10 gün içinde iptal davası açabilir.
Not: Anayasa değişikliklerinin şekil bakımından denetlenmesi, teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususları ile sınırlıdır.
Anayasa Mahkemesi, kanunları;
· Esas ve şekil bakımından denetleyebilir.
· Cumhurbaşkanı, iktidar ve ana muhalefet partisi grupları, TBMM üye tam sayısının 1/5’i kanunun Resmi Gazete’de yayımı tarihinden itibaren 60 gün içinde iptal davası açabilir.
Not: Kanunların şekil bakımından denetlenmesi, son oylamanın öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı hususu ile sınırlıdır.
Anayasa Mahkemesi, KHK’leri;
· Esas ve şekil bakımından denetleyebilir.
· Cumhurbaşkanı, iktidar ve ana muhalefet partisi grupları, TBMM üye tam sayısının 1/5’i kanunun Resmi Gazete’de yayımı tarihinden itibaren 60 gün içinde iptal davası açabilir.
Anayasa Mahkemesi, TBMM iç tüzüğünü;
· Esas ve şekil bakımından denetleyebilir.
· Cumhurbaşkanı, iktidar ve ana muhalefet partisi grupları, TBMM üye tam sayısının 1/5’i kanunun Resmi Gazete’de yayımı tarihinden itibaren 60 gün içinde iptal davası açabilir.
ÖNEMLİ NOT: Olağanüstü hallerde, sıkıyönetim ve savaş hallerinde çıkarılan KHK’lerin şekil ve esas bakımından Anayasa’ya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’ne iptal davası açılamaz.
YARGITAY:
· Birinci sınıfa ayrılmış adli yargı hakim ve savcıları ile bu meslekten sayılanlar arasından, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nca üye tam sayısının salt çoğunluğu ile ve gizli oyla seçilir.
· Yargıtay birinci başkanı, birinci başkan vekilleri ve daire başkanları kendi üyeleri arasından Yargıtay Genel Kurulu’nca üye tam sayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla 4 yıl için seçilir. Süresi bitenler yeniden seçilebilir.
· Yargıtay cumhuriyet başsavcısı ve cumhuriyet başsavcı vekili, Yargıtay Genel Kurulu’nun kendi üyeleri arasından gizli oyla belirleyeceği 5’er aday arasından cumhurbaşkanı tarafından 4 yıl için seçilirler.
DANIŞTAY:
· Danıştay üyelerinin ¾’ü birinci sınıf idari yargı hakim ve savcıları ile bu meslekten sayılanlar arasından Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından, ¼’ü ise nitelikleri kanunda belirtilen görevliler arasından cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
· Danıştay başkanı, başsavcı, başkan vekilleri ve daire başkanları, kendi üyeleri arasından Danıştay Genel Kurulu’nca üye tam sayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla 4 yıl için seçilirler. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler.
ASKERİ YARGITAY:
· Askeri Yargıtay üyeleri birinci sınıf askeri hakimler arasından Askeri Yargıtay Genel Kurulu’nun üye tam sayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla her boş yer için göstereceği 3’er aday içinden cumhurbaşkanınca seçilir.
· Askeri Yargıtay başkanı, başsavcısı, ikinci başkanı ve daire başkanları, Askeri Yargıtay üyeleri arasından rütbe ve kıdem sırasına göre atanırlar.
ASKERİ YÜKSEK İDARE MAHKEMESİ:
· Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nin askeri hakim sınıfından olan üyeleri, mahkemenin bu sınıftan olan başkan ve üyeleri tam sayısının salt çoğunluğu ve gizli oy ile birinci sınıf askeri hakimler arasından her boş yer için gösterilecek 3 aday içinden; hakim sınıfından olmayan üyeleri, rütbe ve nitelikleri kanunda gösterilen subaylar arasından, Genelkurmay Başkanlığı’nca her boş yer için gösterilecek 3 aday içinden cumhurbaşkanınca seçilir.
· Askeri hakim sınıfından olmayan üyelerin görev süresi en fazla 4 yıldır.
· Mahkemenin başkanı, başsavcı ve daire başkanları, hakim sınıfından olanlar arasından rütbe ve kıdem sırasına göre atanırlar.
UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ:
· Uyuşmazlık Mahkemesi, Uyuşmazlık Mahkemesi Kanunu ile düzenlenmiştir. Başkanlığını Anayasa Mahkemesi tarafından görevlendirilen bir üye yapar.
HAKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU:
· Kurulun başkanı adalet bakanıdır.
· 3 asıl, 3 yedek üye Yargıtay Genel Kurulu’nun kendi üyeleri arasından, her üyelik için gösterecekleri 3’er aday içinden,
· 2 asıl, 2 yedek üye Danıştay Genel Kurulu’nun kendi üyeleri arasından, her üyelik için gösterecekleri 3’er aday içinden 4 yıl için cumhurbaşkanınca seçilir.
· Adalet Bakanlığı müsteşarı kurulun tabii üyesidir.
· Kurul kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamaz.
· Hakim ve savcı adaylarını mesleğe kabul etme görev ve yetkisi Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nundur.
SAYIŞTAY:
· Kuruluş kanunu ile seçimi yapılır.
· Sayıştay bir hesap mahkemesidir.
· 2005 Anayasa değişikliğine göre; merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarının bütün gelir ve giderleri ile mallarını TBMM adına denetlemek ve sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlamak ve kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve kesin hükme bağlama işlerini yapmakla görevlendirilmiştir.
· 2005 Anayasa değişikliğine göre; mahalli idarelerin de hesap ve işlemlerinin denetimi ve kesin hükme bağlanması Sayıştay tarafından yapılacaktır.
· Sayıştay’ın kesin hükümleri hakkında ilgililer yazılı bildirim tarihinden itibaren 15 gün içinde bir kereye mahsus olmak üzere karar düzeltilmesi isteminde bulunabilirler.
